Etappe 4. De uitspraak van het Franse Grondwettelijk Hof van 21 oktober 2016

21 oktober 2016. Een opmerkelijk vonnis van het Conseil Constitutionnel dat de tegenstanders van de invoering van het UBO register een hart onder de riem steekt. 

In een procedure aangespannen door een Amerikaans ingezetene (“Mme Helen S”) oordeelt het Franse Conseil Constitutionnel, onder voorzitterschap van de bekende oud-premier Laurent Fabius, dat het openbare register waarin gegevens van bepaalde trusts met banden met Frankrijk worden vastgelegd in strijd is met de Franse grondwet, in het bijzonder met artikel 2 van de Déclaration des droits de l’homme et du citoyen van 1789. De klaagster vond dat met de publicatie van haar persoonlijke gegevens in het betreffende “registre public des trusts” haar privacy op onaanvaardbare wijze werd aangetast. Het gewraakte register wordt door het Hof ongrondwettig verklaard en is sindsdien niet langer (publiek) toegankelijk.

Dit vonnis bracht een sprankje hoop in het kamp van de tegenstanders van de invoering van een UBO register waartoe de Vierde Antiwitwasrichtlijn alle EU-lidstaten had opgeroepen. De pleitbezorgers van privacy-bescherming zagen hierin de gerechtelijke bevestiging van hun idee dat er met een openbaar toegankelijk UBO register iets fundamenteels mis is, en dat invoering ervan in Nederland niet zonder meer in overeenstemming is met het recht. Een openbaar UBO register schendt namelijk de grondrechten van de mens, met name het in artikel 10 van de Grondwet verankerde recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer.

De Franse rechters laten met deze uitspraak zien dat een wetgever de keuze om ook personen die geen legitiem belang hebben toegang te geven tot het UBO register met stevige argumenten zal moeten onderbouwen. Zonder een dergelijke onderbouwing lijkt een openbaar toegankelijk UBO register niet zonder meer aanvaardbaar. Daarnaast dringt zich de vraag op of Nederland een dergelijk UBO register wel moet willen invoeren, wanneer een vergelijkbaar register vanwege zijn openbaar karakter in een land als Frankrijk met een verwijzing naar de beroemde Verklaring van de rechten van de mens uit 1789 ondubbelzinnig wordt aangemerkt als een schending van de rechten van de mens. En zeker als we het beheer ervan ook nog eens overlaten aan de Kamer van Koophandel, een openbaar lichaam dat zich weinig om privacy lijkt te bekommeren en de in het handelsregister opgeslagen informatie van talloze bedrijven al jarenlang als lucratief product vermarkt.

Toegegeven, de klacht betrof een ander type register en het vonnis was van een Franse rechterlijke instantie die eigen regelgeving aan de grondwet toetst, waar je in Nederland niet veel mee kunt. Desalniettemin hing de uitspraak eind 2016 toch als een donkere onweerswolk boven de naderende consultatieronde op een ambtelijk voorontwerp van de Wet ter implementatie van het UBO register, waarop de UBO register-voorvechters zich zo verheugd hadden. 

Ga door naar Etappe 5.